اثر تنش خشکی و محدودیت منبع و مخزن بر تبادلات گازی و عملکرد آفتابگردان (helianthus annuus l.)

به منظور بررسی تغییرات عملکرد، تبادلات گازی و ارزیابی محدودیت منبع و مخزن در آفتابگردان رقم آذرگل تحت شرایط آبیاری و تنش خشکی آزمایشی در سال 1387 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در3 تکرار در شرایط مزرعه ای به اجرا درآمد. سطوح فاکتور اصلی شامل تیمار آبیاری (آبیاری در پتانسیل آبی 3- بار) و تنش خشکی (عدم آبیاری از یک ماه پس از کاشت تا رسیدگی) و سطوح فاکتور فرعی شامل ترکیبی از 5 سطح برگ زدایی (عدم برگ زدایی به عنوان شاهد، 25، 50، 75 و 100 درصد برگ زدایی) در دو مرحله گرده افشانی (5r) و اتمام دانه بندی (7r) بودند. محدودیت مخزن نیز از طریق قطع نصف طبق در مرحله گرده افشانی در تمامی تیمارهای مورد بررسی اعمال گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که تیمارهای برگ زدایی و تنش خشکی از طریق کاهش تولید زیست توده و تعداد دانه پر و در نتیجه کاهش شاخص برداشت عملکرد را کاهش دادند. تنش خشکی بر میزان روغن دانه بی تأثیر بود، میزان پروتئین دانه را کاهش داد و باعث کاهش سرعت فتوسنتز و هدایت روزنه ای و افزایش کارایی مصرف آب گردید، در حالی که برگ زدایی باعث افزایش سرعت فتوسنتز شد. در شرایط تنش خشکی هر دو محدودیت منبع و مخزن مشاهده شد، اما در شرایط آبی علی رغم تولید مواد فتوسنتزی بیشتر، محدودیت مخزن شدیدتر و تعیین کننده نهایی عملکرد بود. در کل می توان گفت با توجه به روند هماهنگ کاهش درصد روغن و افزایش محدودیت منبع در شرایط تنش، استفاده از ارقام با محدودیت منبع کمتر با افزایش درصد روغن همراه خواهد بود. همچنین در شرایط آبی ارقام دارای طبق بزرگتر و تعداد دانه بیشتر در طبق می توانند به واسطه رفع محدودیت مخزن به بهبود عملکرد در این شرایط کمک کنند.